چاپ

اولین نشست از سلسله نشست‌های سینماِ گفتمان فرهنگی- گام دوم سینما به همت اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی کشور، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری موزه سینما عصر روز دوشنبه (ششم دی) در موزه سینما برگزار شد.

در این نشست که با موضوع جشنواره فیلم فجر؛رویدادی سینمایی یا فرهنگی اجتماعی با حضور سینماگران و کارشناسانی چون رسول صدرعاملی نویسنده و کارگردان سینما، سیدمسعود اطیابی کارگردان سینما، هوشنگ گلمکانی منتقد و کارگردان سینما، پرویز اجلالی پژوهشگر و استاد دانشگاه، غلامرضا آذری پژوهشگر و استاد دانشگاه و حمیدرضا مدقق مجری، منتقد و کارشناس سینما برگزار شد.

در این نشست مدقق درباره تاریخ جشنواره فیلم فجر توضیحاتی را ارائه داد و گریزی به آمارهای ادوار گوناگون جشنواره زد و در ادامه کارشناسان این نشست را معرفی کرد.

چرا جشنواره فیلم فجر آیین‌نامه ثابت و مخصوص به خود را ندارد؟

صدرعاملی در ابتدای سخنان خود در این نشست گفت: من از سومین دوره جشنواره فیلم فجر در این رویداد سینمایی حضور داشتم و باید بگویم که این رویداد سینمایی فراز و فرودهای بسیاری را از سر گذرانده، اما همچنان با حرکت رو به جلو، هر ساله برگزار شده است. بعد از ادبیات و قصه‌نویسی، این رویداد سینمایی مهم‌ترین اتفاق فرهنگی در کشور است.

او ادامه داد: هرگاه که متولیان جشنواره تغییر کردند، تبلور تغییر نگاه آنها را در جشنواره شاهد بودیم. برای همین این سوال مطرح می‌شود که چرا جشنواره فیلم فجر آیین‌نامه ثابت و مخصوص به خود را ندارد. اگر برنامه‌ریزی مدونی صورت می‌گرفت، سینمای ایران جایگاه والاتری در دنیا داشت و باعث می‌شد که دنیا برای حضور در جشنواره فیلم فجر فیلم‌سازی کنند.

گلمکانی هم در این نشست گفت: جشنواره فیلم فجر ویترین یک ساله سینمای ایران است. اما بعضی از برگزارکنندگان و حاکمیت جشنواره را در مقاطعی رویدادی تبلیغاتی می‌دانستند. نباید برخی شعارها و سلیقه ها ذات سینمایی بودن جشنواره را از آن سلب کند.

او ادامه داد: ماهیت جشنواره فیلم فجر با جامعه ایرانی ارتباط می‌گیرد و تزریق سرو شکل تبلیغی به آن تناقضی ایجاد می‌کند که به بنیان سینما آسیب می‌زند.

سینما در شیوه زندگی آدمیان تنیده شده است

اطیابی اظهار داشت: جشنواره زمانی تبدیل به رویداد می‌شود که به صورت نمایشگاهی از آثار گوناگون برگزار شود. امروزه زندگی بدون سینما غیرممکن است و در شیوه زندگی آدمیان تنیده شده است و جزوی از نیازهای اجتماعی بشر برشمرده می‌شود.

او ادامه داد: جشنواره فیلم فجر به صرف این که در دهه فجر رخ می‌دهد نباید بگوید که من تنها میزبان آثار دفاع‌مقدسی می‌شوم. تمامی آثار ایرانی مربوط به سینمای جمهوری اسلامی ایران می‌شود و در هر حوزه‌ای مثل سینمای کودک یا انقلابی، آرمان‌های ملی ایرانی به تصویر کشیده می‌شود. جشنواره نباید عبوس باشد بلکه باید با نشاط‌آفرینی مسیر خود را پیش ببرد.

جشنواره فیلم فجر آیین سینمادوستان ایران است

اجلالی گفت: جشنواره فیلم فجر در واقع یک آیین ملی است که محل توجه صریح مردم به شمار می‌آید. در ابتدا کارکرد سینما منحصرا برای سرگرمی بود، اما رفته رفته سینما به مقوله‌ای جدی تبدیل شد و مسیر به سمت ایجاد موج نوی سینما پیش رفت. بعد از وقوع انقلاب اسلامی ایران من تصور نمی‌کردم که سینما باقی بماند چون بسیاری از مردم در آن دوران سینما را منبعی از فساد می‌دانستند. اما سینما باقی ماند چون نسل گسترده‌ای از مردم وابسته به سینما بودند.

او ادامه داد: جشنواره فیلم فجر آیین سینمادوستان ایران است و اصلا به همین علت ادامه پیدا می‌کند. با رشد دانشگاه‌ها و ارتقای دانش می‌بنیم‌ که توجه مردم به سینما بیشتر می‌شود. باید گفت که جشنواره فیلم فجر مختص مردم ایران است و اگر مردم سینما را بخواهند جشنواره ادامه پیدا می‌کند.

جشنواره فیلم فجر مکانی برای دیدن و دیده شدن

آذری گفت: برگزاری جشنواره سینمایی تنها به کشور ما محدود نمی‌شود و اولین جشنواره مهم سینمایی جشنواره ونیز است. جشنواره فیلم فجر اقدامی بسیار مهم بود که بعد از انقلاب اسلامی در ایران شکل گرفت. به مفهوم عام کلمه این رویداد مکانی برای دیدن و دیده شدن است و بهانه‌ای را به وجود می‌آورد که امکان اندیشیدن به بینش‌های متفاوت پدید می‌آید.

او ادامه داد: اگر جشنواره را به صورت یک پدیده نگاه کنیم، می‌بینیم بسیاری از سینماگران ما به دلیل وجود جشنواره دیده و شناخته شدند.

باید نشان دهیم که مسیر پیشرفت را پی گرفته‌ایم

صدرعاملی در این نشست گفت: جشنواره بر ارتقای سینمای ایران بسیار موثر است و بحث ما این است که این رویداد سینمایی شایسته جایگاه امروزش است و یا نه؟ من فکر می‌کنم که جشنواره می‌توانست جایگاه بالاتری داشته باشد. سینمای ایران باید بتواند درباره چالش‌های موجود در جامعه صحبت کند. اگر بپذیریم که در جشنواره باید بحث و تبادل نظر شکل بگیرد، فیلم‌های چالش‌برانگیز باید حضور داشته باشند تا در گام دوم سینما ما را پیش ببرد.

وی افزود: به بحث اکران عمومی هم کار ندارم چون مسئله حاکمیتی می‌شود. اما من مدیران سازمان سینمایی و جشنواره هم می‌شناسم و می‌دانم که صاحب فکر هستند. فکر می‌کنم که آن‌ها می‌توانند برای اکران فیلم‌های مهم چالش‌برانگیز ایستادگی کنند. در گام دوم سینما باید نشان دهیم که مسیر پیشرفت را پی گرفته‌ایم.

گلمکانی در ادامه گفت: جشنواره فیلم فجر در دنیا نظیر ندارد. گاهی در مقاطعی حضور آثار در جشنواره فیلم فجر برایشان موثر بوده، اما اتفاقا نمایش آثار گاهی در جشنواره مخرب بوده است. علاقه‌مند سینما مطمئن نیستند فیلمی که در جشنواره اکران می‌شود، بتواند اکران عمومی هم بگیرد یا مشمول اصلاحیه نشود.

صدرعاملی: سینما باید درباره چالش‌های جامعه صحبت کند

اطیابی در بخش دیگری از این نشست گفت: جشنواره بدون شک در روند فیلم سازی موثر و تاثیرگذار است، اما شیوه عملکردش قابل بحث و نقد است و مجال بررسی آن در یک جلسه نمی‌گنجد؛ اما نکته مهم حضور افراد بی‌ربط به سینما است. امام خمینی (ره) در وصیت‌نامه خود نوشت که حواس‌تان باشد که انقلاب به دست نامحرمان نیفتد. این محرمیت، سینما را نیز شامل می‌شود و نامحرم کسی است که با وجود سینما مشکل دارد، چرا که سینما امروز بخشی از جامعه مدنی ما است.

او ادامه داد: خیلی از سینماگران به دلیل نگرانی بابت اکران عمومی فیلم‌شان از حضور در جشنواره فیلم فجر مردد می‌شوند. اگر می‌خواهیم تاثیر ما مثبت باشد باید مواظب نامحرمانی باشیم که در قامت محرم ظاهر می‌شوند.

اجلالی نیز در این نشست گفت: بسیاری از صاحبان هنر در جامعه از دیرباز معنای هنر را نمی‌فهمیدند. هنر یعنی بیان زندگی با انتقاد و از برخورد این انتقادها فکر پرورش یافته و جامعه رشد می‌کند. هنرمند و دانشمند باید درس را به سیاستمدار بیاموزند.

او گفت: کسانی که به سینما علاقه ندارد آثار را ابزار تبلیغات سیاسی خود می‌کنند. قدرتمندان به جای فهمیدن سینما آن را گروگان می‌گرفتند. این آثار ارزشمندی که اکران می‌شود، همه صاحب فکر هستند.

وی ادامه داد: سینما از بین نمی‌رود چون فیلم‌سازها زنده هستند و به این هنر عشق می‌ورزند. سینما بخشی از فرهنگ ما شده و از بین نخواهد رفت، اما کسانی که سینما را دستاویز کار خود می‌کنند به بدنه آن لطمه می‌زنند. باید بدانیم که هنر از تعامل رشد پیدا می‌کند و مدیرانی که این تعادل را ایجاد نمی‌کنند ظرفیت تاثیرگذاری جشنواره را کاهش می‌دهند.

آذری بیان کرد: جشنواره مکانی برای تبادل اطلاعات و تعامل است و در این مسیر بسیار خوب عمل می‌کند. جشنواره فیلم فکر در پویشی شدن جامعه خوب عمل کرد و باعث همه‌گیر شدن رسانه‌ها و مطبوعات در میان مردم شد. ما کشوری هستیم که در هنر خیلی مسیر منطقی را پیش نمی‌گیریم و جشنواره باعث شد که ما هیجانی‌تر و احساسی‌تر عمل کنیم و در پردازش اطلاعات نیز بسیار عملکردی موثر و خوب داشت.

آذری نیز اظهار داشت: من به حضور مسعود نقاش‌زاده به عنوان دبیر امیدوار هستم. آیین‌نامه می‌توان شامل گروه‌های شورایی و هنری باشد و چنین رویکردی می‌تواند کالبدشکافی خوبی برای جشنواره فیلم فجر باشد.

صدرعاملی گفت: باید بدانیم که بعد از چهل سال توقع ما از جشنواره فیلم فجر چیست. یعنی تکلیف فیلم‌ساز باید با نگاه و بینش جشنواره روشن باشد. اگر کلیات موضوع و مفاد جشنواره مشخص شود تکلیف فیلم‌ساز و مردم هم روشن می‌شود که در این رویداد سینمایی با چه آثاری رو به رو می‌شوند.

وی در ادامه متذکر شد: نباید این نگاه را داشت که سینما مقوله‌ای است که قرار است به انقلاب و اسلام حمله‌ور شود. سینماگر ایرانی با قوانین آشنا است و می‌داند مرزهایش کجا است پس باید به او اجازه داد که کارش را انجام دهد.

گلمکانی در بخش بعدی نشست گفت: در هر دوره افراد با توجه به دیدگاه و بینش خود سلایقی مختص به خود را تغییر می‌دهند. وقتی فردی از دل خود سینما زمام امور را به دست بگیرد خیلی می‌تواند عملکرد بهتری داشته باشد نسبت به کسی که درک و شناختی از سینما ندارد. برای همین تا وقتی مدیریت اشکال داشته باشد، تبیین اساسنامه ممکن است به خوبی هم پیش نرود.

اجلالی نیز گفت: باید ببینیم که آیین‌نامه را چه کسی نگارش می‌کند و گام بعدی حضور افرادی است که بتوانند با درک هنر آیین‌نامه را به خوبی اداره کنند. درواقع بهتر این است که بخواهیم مجموعه‌ای تعیین شود.

در ادامه خبرنگاران حاضر در مراسم سوالات خود را مطرح کردند.

یکی از خبرنگاران درباره هویت‌بخشی جشنواره توضیحاتی را ارائه‌ داد. و نداشتن هویت امروز جشنواره اداره کردن سلیقه‌ای تلقی کرد و یکی درگیر از خبرنگاران درخواست کرد که دبیر چهارسال آینده جشنواره مشخص شود و این رویداد را اتفاقی سیاسیُ فرهنگی و اجتماعی تلقی کرد.

اجلالی در این بخش گفت: جشنواره هسته‌ای مرکزی دارد. در ایران چون جشنواره در تهران برگزار می‌شود و کلان‌شهر است ما شاهد تغییر شکل شهر در ایام برگزاری جشنواره نیستیم.

صدرعاملی نیز در ادامه این نشست گفت: عدم ثبات مدیران در سینما آسیبی جدی است که باعث می‌شود هیچ‌کدام آنها نتوانند پاسخ‌گوی معضلات امروز سینمای ایران باشند زیرا عمر مدیریتی آن‌ها بسیار کوتاه است.

اطیابی گفت: من موافق ثابت بودن دبیر جشنواره نیستم، اما از آن طرف هم نمی‌گویم دبیر جشنواره باید مدام تغییر پیدا کند. ما نباید مانیفست داشته باشیم بلکه باید خواسته‌هایمان را مطالبه کنیم و بدانیم فیلم‌هایی که در جشنواره حضور دارند باید حتما در اکران سال آینده تاثیرگذار باشند.

آذری نیز گفت: ارتباط، امری دو سویه است و ادغام دو جشنواره وزن کار را بالا می‌برد و باید به آسیب‌های آن فکر کرد. برای مثال در چنین شرایطی خیلی نمی‌توان مهمانان خارجی را دعوت کرد.

گلمکانی گفت: امروزه شرایط درجه‌بندی سنی برای سینما مهیا نیست چون پیش از این مسئله سینما با معضلات ریشه‌ای‌تری دست و پنجه نرم می‌کند. وقتی ثبات مدیریتی نیست نمی‌توان قوانین جهانی را وضع کرد.

سلسله نشست‌های سینماِ گفتمان فرهنگی -«گام دوم سینما» به همت اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی کشور، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری موزه سینما برگزار می‌شود.این نشست‌ها به منظور واکاوی و تحلیل وضعیت سینِما، چالش‌ها و افق‌های پیش‌رو در راستای ایجاد تحول در سینمای ایران با حضور کارشناسان، استادان و پژوهشگران سینما طراحی شده است.

این نشست‌های تحلیلی در راستای راهبردهای سازمان سینمایی و نیل به راه‌کارهای ایجاد تحول در سینمای ایران طراحی شده است.

این برنامه در طول دی ماه به صورت هفتگی پیش‌بینی شده و در بهمن ماه به دلیل برگزاری چهلمین جشنواره فیلم فجر برگزار نخواهد شد.

چهلمین جشنواره فیلم فجر در دو بخش فرهنگی و رقابتی به دبیری مسعود نقاش‌زاده از 12 تا 22 بهمن 1400 برگزار خواهد شد.